نقش غده تيروئيد در بدن و بيماري‌هاي مربوط به آن
تيروئيد چيست؟
غده تيروئيد يك ارگان كوچك و پروانه‌اي شكل است كه در جلوي گلو قرار دارد. ترشح هورمون تيروئيد، اساسي‌ترين نقش غده تيروئيد در بدن است. همانطور كه عنوان شد، هورمون تيروئيد در بسياري از فرآيندهاي حياتي بدن ايفاي نقش مي‌كند. هنگامي كه غده تيروئيد به درستي كار نكند، ترشح هورمون تيروئيد نيز به درستي و به اندازه مناسب صورت نمي‌گيرد؛ اين مسئله مي‌تواند بدن انسان را با چالش‌هاي جدي سلامتي مواجه كند.
جهت مشاهده و خريد انواع ترالي همپر (ترالي بين) كليك كنيد
مهم‌ترين وظيفه هورمون هاي غده تيروئيد، كنترل متابوليسم بدن است كه به تبديل شدن غذاها در بدن به انرژي سوخت و ساز گفته مي‌شود. زماني كه بدن غذا را تبديل به انرژي مي‌كند، تمامي ارگان‌ها از انرژي توليد شده براي عملكرد سالم و صحيح خود استفاده مي‌كنند.
تيروئيد متابوليسم بدن را با چند هورمون خاص كنترل مي‌كند كه از مهم‌ترين آن‌ها، T3 و T4 هستند. اما نقش هورمون t3وt4 چيست؟
T4 يا همان تيروكسين (Thyroxine) شامل چهار اتم يديد و T3 يا همان تري يدوتيرونين (Triiodothyronine) شامل سه اتم يديد هستند. هورمون هاي غده تيروئيد مذكور حد مصرف انرژي را براي سلول‌هاي بدن تعريف مي‌كنند. هنگامي كه تيروئيد شما به درستي كار مي‌كند، t3 و t4 به اندازه ترشح شده و در نتيجه، متابوليسم بدن با نرخ مناسب كار مي‌كند. زماني كه اين دو هورمون مورد استفاده قرار مي‌گيرند، غده تيروئيد با ترشح دوباره، آن‌ها را جايگزين خواهد كرد.
نظارت بر اين عمليات حساس اما بر عهده عضو ديگري به نام غده هيپوفيز است. اين غده كه در مركز جمجمه و زير مغز قرار گرفته است، ميزان هورمون هاي غده تيروئيد را در جريان خون خود كنترل مي‌كند.
هنگامي كه غده هيپوفيز، كمبود هورمون‌هاي تيروئيد يا سطح بالاي آن‌ها را در بدن احساس كند، مقدار آن را با هورمون خاصي تنظيم مي‌كند كه به آن، هورمون تحريك كننده تيروئيد يا همان TSH مي‌گويند. TSH به تيروئيد فرستاده مي‌شود و به تيروئيد مي‌گويد كه چه چيزي بايد انجام گردد تا حد نرمال تيروئيد در بدن ايجاد شود. در اثر بيماري‌هاي تيروئيدي، ترشح اين هورمون نيز ممكن است با اختلال همراه شود و نياز به درمان tsh بالا باشد. در اين شرايط پزشك معالج پس از تشخيص، راهكارهايي براي درمان tsh بالا تجويز مي‌كند.
تعداد غده تيروئيد
فروش ويژه انواع سنسور آر وي جي وينكل پلاس
تعداد غده تيروئيد در بسياري از حيوانات غير پستاندار چهار پا متفاوت بوده و دو غده غير متصل به هم را شامل مي‌شود. با اين حال، تعداد غده تيروئيد در اغلب پستانداران تنها يك عدد بوده كه انسان نيز از اين قاعده مستثني نيست.
تنظيم كلسيم خون بر عهده كيست؟
براي پي بردن به اين موضوع كه تنظيم كلسيم خون بر عهده كيست، بايستي با نقش كلسي تونين در بدن آشنا شويم. غده تيروئيد با ترشح هورمون كلسي تونين (Calcitonin) در تنظيم ميزان كلسيم خون نقش دارد. كلسي تونين از دو طريق باعث كاهش ميزان كلسيم در خون مي‌شود. كلسي تونين از يك سو باعث افزايش رسوب كلسيم در استخوان‌ها و كاهش ميزان آن در خون مي‌گردد و از سوي ديگر، باعث كاهش بازجذب كلسيم در كليه‌ها و افزايش دفع آن در ادرار مي‌شود.
تاثير كلسي تونين در دفع كلسيم از كليه‌ها اهميت كمتري دارد اما تاثير محافظتي كلسي تونين براي ميزان كلسيم موجود در استخوان‌ها و جلوگيري از شروع روند پوكي استخوان اهميت بيشتري پيدا مي‌كند. اين نقش حفاظتي در جلوگيري از كاهش ذخاير استخواني در زنان باردار و يا در دوران شيردهي حائز اهميت بالايي است. در مواردي كه ميزان كلسيم زيادي از طريق تغذيه و به خصوص به صورت مكمل‌هاي كلسيم وارد جريان خون شود، كلسي تونين باعث دفع و كاهش كلسيم در خون مي‌گردد.
بيماري‌هاي مرتبط با تيروئيد
با توجه به نقش غده تيروئيد در بدن، عملكرد اين غده بر اثر بيماري‌هاي مرتبط با آن دچار اختلال مي‌شود كه اين مسئله مي‌تواند به آسيب‌هايي جدي نظير اختلال در متابوليسم بدن، به خطر افتادن سلامت قلب، اختلال در عملكرد ارگان‌ها و عدم توانايي بدن براي تنظيم دماي خود منجر شود. متداول‌ترين بيماري‌هاي مرتبط با تيروئيد عبارتند از:
جهت مشاهده و خريد انواع لايت كيور كليك كنيد
كم كاري تيروئيد
اگر ترشح اصلي‌ترين هورمون هاي غده تيروئيد يعني T3 و T4 كمتر از حد نرمال باشد، فرد به كم كاري تيروئيد يا Hypothyroidism مبتلا مي‌گردد. در اين حالت، غده هيپوفيز ترشح TSH را افزايش مي‌دهد تا ترشح هورمون هاي غده تيروئيد افزايش يابد. پزشكان مي‌توانند با استفاده از آزمايش خون به مشكل كم كاري تيروئيد پي‌ببرند؛ زيرا در اين حالت ميزان هورمون‌هاي T3 و T4 كمتر از حد نرمال تيروئيد و ميزان هورمون TSH بيشتر از حد نرمال است.
از جمله متداول‌ترين علائم تيروئيد كم كار مي‌توان به خستگي، افزايش وزن، خشكي پوست و مو، عدم تحمل سرما، گرفتگي عضلات و يبوست اشاره كرد. نامنظمي دوره عادت ماهيانه در خانم‌ها، كاهش ميل جنسي در هر دو جنس و افسردگي نيز از ديگر علائم تيروئيد كم كار به حساب مي‌آيند. البته، ممكن است كه بيمار فقط يك يا چند مورد از علائم فوق را داشته باشد و يا علائم تيروئيد كم كار اصلا در وي ظاهر نگردند.
با توجه به اينكه در ساخت غده تيروئيد كدام ماده نقش دارد، درمان كم كاري غده تيروئيد معمولا با مصرف روزانه قرص‌هاي حاوي هورمون هاي غده تيروئيد مانند لووتيروكسين انجام مي‌پذيرد. اين نوع درمان معمولا بسيار موثر است و بيشتر علائم تيروئيد كم كار از اين طريق بهبود مي‌يابند.
پر كاري تيروئيد
اگر ترشح دو هورمون T3 و T4 بيشتر از حد نرمال تيروئيد باشد، فرد به پركاري تيروئيد يا Hyperthyroidism مبتلا شده و نقش غده تيروئيد دچار اختلال مي‌شود. در اين حالت، هيپوفيز ترشح TSH را كاهش مي‌دهد تا ترشح هورمون هاي غده تيروئيد كاهش يابد.
فروش ويژه انواع اسكنر فسفرپليت وينكل پلاس
اين اختلال نيز ممكن است با آزمايش خون تشخيص داده شود؛ زيرا ميزان هورمون‌هاي T3 و T4 بالاتر از حد نرمال تيروئيد و ميزان هورمون TSH كمتر از حد نرمال خواهد بود. علائم تيروئيد پركار مي‌تواند شامل افزايش ضربان قلب، تپش قلب يا ضربان نامنظم قلب، تعريق زياد، خستگي يا ضعف عضلاني، عصباني شدن زودهنگام، اضطراب، مشكلات خواب و كم خوابي، كاهش وزن، افزايش دفعات اجابت مزاج، لرزش دست‌ها و برخي مشكلات در عادت ماهيانه خانم‌ها باشد.
بايد توجه داشت كه هيچ يك از اين علائم مختص پر كاري غده تيروئيد نبوده و داشتن اين علائم به تنهايي به معناي ابتلا به اين بيماري نيست اما وجود تعدادي از اين علائم به صورت هم زمان در يك فرد احتمال ابتلا به پركاري تيروئيد را بالا مي‌برد.
درمان اين بيماري نيز معمولا به صورت خوراكي و با داروهايي انجام مي‌شود كه در ترشح هورمون هاي غده تيروئيد ايجاد اختلال مي‌كنند و از اين طريق باعث كاهش ترشح اين هورمون‌ها مي‌گردند.
در موارد شديدتر، از يد حاوي مواد راديواكتيو استفاده مي‌شود كه پس از جذب توسط غده، به سلول‌هاي مولد هورمون آسيب وارد مي‌كند. در موارد خاص ممكن است نياز به درمان جراحي و برداشتن بخشي از غده يا تمام آن باشد. از ساير درمان‌هاي مكمل در اين بيماران مي‌توان به داروهاي كاهش دهنده ضربان قلب و داروهاي آرام بخش (به صورت كوتاه مدت) اشاره كرد.
گواتر
جهت مشاهده و خريد انواع تخت معاينه كليك كنيد
به بزرگ شدن غيرطبيعي غده تيروئيد گواتر گفته مي‌شود. با توجه به اينكه غده تيروئيد در كدام قسمت بدن است، ناحيه جلوي گردن در اين بيماري برجسته مي‌شود. گواتر مي‌تواند به دلايل مختلفي ايجاد شود اما بيش از نود درصد موارد گواتر در سراسر جهان به علت كمبود يد در مواد غذايي افراد اتفاق مي‌افتد.
بزرگ شدن غده تيروئيد بر اثر كمبود يد به اين علت صورت مي‌گيرد كه با افزايش ميزان خوني كه از اين غده مي‌گذرد، كمبود يد جبران شود. درمان گواتر ناشي از كمبود يد ساده است و معمولا با افزايش يد به رژيم غذايي مشكل برطرف مي‌گردد و غده تيروئيد كوچك مي‌شود. اگر گواتر به دلايل ديگري ايجاد شده باشد، بايد اطلاعات مربوط به آن بيماري توسط پزشك تحليل شده و علت بيماري ريشه يابي شود.
بيماري گريوز
اين بيماري در اثر يك اختلال در سيستم ايمني ايجاد مي‌گردد كه باعث افزايش ترشح هورمون هاي غده تيروئيد و ايجاد حالت پركاري تيروئيد مي‌شود. در بيماري گريوز، سيستم ايمني با ترشح پادتن‌هايي باعث رشد غده تيروئيد و افزايش ترشح هورمون‌هاي آن بيش از نياز طبيعي بدن مي‌گردد. اين بيماري ممكن است تمام علائم تيروئيد پركار را كه پيش‌تر به آن‌ها اشاره شد، با شدت بيشتري داشته باشد.
از ساير علائم نسبتا اختصاصي اين بيماري مي‌توان به حالت بيرون زدگي چشم‌ها (Exophthalmos) و مشكلات بينايي مانند دوربيني و محدوديت حركت چشم‌ها اشاره كرد.
جهت مشاهده و خريد انواع لايت كيور كليك كنيد
التهاب تيروئيد هاشيموتو
اين بيماري شايع‌ترين علت التهاب غده تيروئيد و كم كاري آن و همچنين شايع‌ترين اختلال تيروئيد در آمريكا است كه حدود ۱۴ ميليون نفر در اين كشور به آن مبتلا هستند. هاشيموتو يك بيماري سيستم ايمني است كه در آن سلول‌هاي دفاعي بدن به اشتباه به سلول‌هاي سالم در غده تيروئيد حمله مي‌كنند و باعث ايجاد التهاب در غده و كاهش توانايي ساخت هورمون‌هاي آن مي‌شوند.
در نتيجه، فرد به كم كاري تيروئيد و در برخي موارد به گواتر دچار مي‌شود. علائم تيروئيد هاشيموتو نيز مانند علائم كم كاري غده تيروئيد است كه پيش‌تر به آن‌ها اشاره شد. درمان نيز شامل تجويز هورمون هاي غده تيروئيد مي‌شود.
ندول‌هاي تيروئيد
ندول به بافت نسبتا فشرده و سختي گفته مي‌شود كه درون ساير بافت‌هاي نرم بدن ايجاد مي‌گردد. با توجه به اينكه در ساخت غده تيروئيد كدام ماده نقش دارد، وجود ندول درون غده تيروئيد امري غيرطبيعي نيست. با بالا رفتن سن، شانس ايجاد ندول به طوري افزايش مي‌يابد كه نيمي از افراد بالاي شصت سال حداقل داراي يك ندول در غده تيروئيد هستند.
با اين حال، بيشتر اين ندول‌ها خوش خيم بوده و معمولا علائم خاصي ايجاد نمي‌كنند اما در صورت ايجاد، بيشتر به صورت علائم تيروئيد پركار ظاهر خواهند شد. بدترين حالت در مورد اين ندول‌ها، بدخيم بودن آن‌ها و سرطان تيروئيد است كه نياز به درمان سريع و اختصاصي دارد.
جهت مشاهده و خريد انواع تجهيزات آزمايشگاهي كليك كنيد
كلام آخر
تيروئيد يكي از مهم‌ترين غدد بدن بوده كه كار آن ترشح هورمون هاي غده تيروئيد است. با توجه به اينكه هورمون t3وt4 چيست، دانستيم كه هورمون هاي غده تيروئيد نقش اصلي را در تنظيم متابوليسم بدن دارند و وجود آن‌ها براي سلامت قلب و تنظيم دماي بدن حياتي است. كم كاري و پر كاري تيروئيد، بيماري گريوز، گواتر، ندول‌هاي تيروئيد و التهاب تيروئيد هاشيموتو از مهم‌ترين بيماري‌ها و اختلالات مربوط به تيروئيد هستند كه هركدام از آن‌ها مي‌توانند عملكرد صحيح اين غده را دچار مشكل كرده و خطراتي براي سلامتي بدن به همراه داشته باشند.
Sources:
endocrineweb.com
برچسب: ،